ZAMİRLER
İsim olmadıkları
hâlde isim gibi kullanılan, isimlerin yerini tutan kelimelere zamir denir.
Zamirler sözcük ve ek
durumunda olmak üzere ikiye ayrılır.
A. Sözcük Hâlindeki Zamirler
1. Kişi Zamirleri
2. İşaret Zamirleri
3. Belgisiz Zamirler
4. Soru Zamirleri
Sözcük durumundaki
adıllar da kendi aralarında şahıs, gösterme, belgisiz ve soru olmak üzere dörde
ayrılır.
1. Şahıs (Kişi) Zamirleri
Sadece insan
isimlerinin yerini tutan zamirlerdir. Sözü söyleyenle diğerlerini ayırmada
kullanılır. Üç tekil, üç de çoğul olmak üzere altı şahıs zamiri vardır. Bunlara
kişi adılı da denir.
Bu zamirler; “ben,
sen, o, biz, siz, onlar” dır.
“Size ben yardım
ederim.”
“O, sana mektup
göndermiş.”
Şahıs zamirlerinin
yerine kullanılabilen, ama esas olarak şahıs zamirleriyle birlikte kullanılarak
cümledeki anlamı pekiştiren “kendi” zamiri vardır. Bu zamire “dönüşlülük”
zamiri de denir.
Dönüşlülük
zamirlerinin asıl görevi anlamı pekiştirmektir.
“Bu kitabı ben
yazdım.”
“Bu kitabı ben kendim
yazdım.”
İki cümle arasındaki
anlam derecesi açıkça görülmektedir.
2.
İşaret (Gösterme) Zamirleri
İsimleri, yerini
işaret yoluyla, göstererek tutan zamirlerdir.
Gösterme adılları
tekil ve çoğul olarak kullanılabilir. Asıl işaret zamirleri “bu, şu, o,
bunlar, şunlar, onlar” dır.
“Bu bana dedemden
kaldı.”
“O dün kapıya
bırakılmış.”
“Şunlar neden masanın
üzerinde duruyor.”
“Şu senin değil mi?”
“Bunlar en sevdiğim
kitaplarımdır.”
İşaret zamirleri
varlıkların mesafesini belirtmek için kullanılır.
Yakında olan için :
bu
Biraz uzakta olan
için : şu
En uzakta olan için :
o
işaret zamirleri
kullanılır.
“O ve onlar” zamirleri hem işaret hem de şahıs
zamiri olarak kullanılabilir.
Bu zamirler insan
isimlerinin yerine kullanılırsa şahıs, insan dışındaki nesnelerin yerine
kullanılırsa işaret zamiridir.
“O, tatilde dayısının
yanına gidecek.”
“Onlar, sınıfın en çalışkan
öğrencileridir.”
cümlelerindeki altı
çizili zamirler insanların yerine kullanıldığından şahıs zamiri,
“O, okula giderken
cebinden düşmüş.”
“Onlar, bayatladığı
için çöpe atılacak.”
cümlelerindeki altı
çizili zamirler, insan dışındaki nesneleri karşıladığı için işaret zamiridir.
3.
Belgisiz Zamirler
İsimlerin yerini
belli belirsiz, kesin olmayacak şekilde tutan zamirlerdir. Hangi varlığın
yerini tuttukları açıkça belli değildir. Bunlara belirsizlik adılı da denir.
Başlıca belgisiz
zamirler şunlardır:
“Bazısı, kimi, çoğu,
hepsi, birkaçı, birçoğu, tümü, tamamı, herkes, hiçbiri, biri, falan, şey ...”
“Bana her şey seni
hatırlatıyor.”
“Biri bizi gözetliyor.”
“Herkes bu kitabı
okusun.”
“Öğrencilerin çoğu
Türkçeyi sever.”
“Kimler ödevini
yapmamış.”
4.
Soru Zamirleri
İsimlerin yerini soru
yoluyla tutan zamirlerdir. Esas soru zamirleri “kim” ve “ne” dir.
Bunun yanında soru
bildiren diğer sözcükler de soru zamiri olarak kullanılabilir.
“Annem sana ne dedi?”
“Bu çocuk da kim?
“Bu saate kadar
nerede kaldın.”
“Şimdi nereye
gidiyoruz?”
“Soruların kaçını
çözmüş?”
“Bu işi kime
danışalım?”
“Hanginiz bu soruyu
çözecek.”
Soru zamiri olarak
kullanılabilecek diğer sözcükler şunladır: “Nere, nereye, nerede, nereden,
kime, kimde, kimden, kimi, kaçı, kaçımız, hanginiz ...”
B. EK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER
1.
İyelik Zamirleri
İsimlere getirilerek,
onların ait olduğu kişiyi bildiren zamirlerdir.
1. tekil - m
2. tekil - n
3. tekil - ı
1. çoğul - miz
2. çoğul - niz
3. çoğul - ları
“Okulumuz ana yolun
kenarındadır.”
“Annesi güzellik
salonu açmış.”
Kısacası, isim
tamlamalarının tamlananlarında bulunan eklere iyelik zamiri denmektedir. İyelik
ekleri aynı zamanda iyelik zamiridir.
2.
İlgi Zamiri
Cümlede daha önce
geçmiş bir ismin ya da isim tamlamalarında tamlananın yerini tutan ek hâlindeki
“-ki” zamiridir. Bu zamir kendinden önceki kelimeye bitişik yazılır.
“Bizim arabamız
sizinkinden eski.”
“Ayşe'nin defteri eski,
seninki yeni"
“Oğuz'un saçı kısa,
benimki uzun"
cümlesindeki altı
çizili sözcüklerdeki “-ki” eki ilgi zamiridir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder